Bouwpakket Zender met EL84
Andre, een volger van deze site, verdient de eer dat hij het idee aanreikte voor dit bouwpakket Zender met EL84.
Andre reageerde op een zendertje, mijn allereerste experiment dat ik in 2020 ondernam. De Corona was net gestart en ik begon met deze hobby.
Andre wilde dat zendertje graag nabouwen en vroeg naar meer bouwfoto’s en of ik een onderdelenlijst beschikbaar had.
Helaas
Helaas, meer foto’s dan ik al op de site had staan kon ik niet laten zien. Dit zendertje bestaat al lang niet meer. Meestal sloop ik enige tijd na voltooiing mijn experimenten.
Ik besloot de zender, met de kennis en ervaring van nu, opnieuw te bouwen en nu als bouwpakket te beschrijven. Dus compleet met onderdelenlijst, leveranciers etc.
De nieuwe Zender met EL84
Hierboven zie je hem afgebeeld in vol ornaat. Gebouwd op een goedkoop maar stevig taartblik. Het resultaat is een zendertje voor de middengolf. Ik heb hem met de naam 'Nort Sea' gedoopt.
North Sea is een knipoog naar de jaren ’60 van de vorige eeuw. Een tijdperk waarin we naar het warme geluid van buizenradio’s luisterden.
En wat we op hadden staan waren Engelse en Nederlandse ‘piraten stations’ die vanuit de Noordzee ons met moderne muziek, top 40 muziek, verwenden. Muziek die je vanuit de traditionele Nederlandse omroep zenders niet hoorde.
En ons bouwpakket zendertje is juridisch gezien ook een piratenzender. Nu hoef je over dat 'piratenzender' geen zorgen te hebben.
Met een sprietje van 60-80cm als antenne heeft dit zendertje een reikwijdte van maximaal 50 meter. Meer dan genoeg om alle oude radio’s in huis of in je bedrijfsruimte hun mooie klanken te laten produceren.
Tenzij je ruzie hebt met je buren zal niemand zich hieraan storen en veroorzaak jij ook geen storing.
Het wordt een ander verhaal als je er bijvoorbeeld een 3 meter lange FCC+ antenne aan koppelt! Een bereik met een straal van 2-3 km is mogelijk. Daarover lees je verderop meer.
Bouwpakket
Dit project staat nu hier op de site compleet met ondersteunende informatie zoals een spoelentabel, een chassis ontwerp, een bestellijst inclusief leveranciers en bouwfoto’s/video's.
Nee, je kunt geen compleet pakket bij mij kopen (ik verkoop zo ie zo niets), maar alles wat je nodig hebt om dit zendertje na te bouwen vind je op deze pagina.
Ook jij kunt er zo mee aan de slag 😊
Schema van dit Middengolf Zendertje
Een eenvoudige oscillator van het Hartley type. De buis staat op deze manier in class C. De negatieve roosterspanning op aansluiting 2 is meer dan 60V.
Sluit C6 en RI dicht bij de buis aan met korte aansluitdraadjes evenals R2 en C7, C8 C3 en C2. Laat de 'massa' aansluiting van al deze onderdelen op 1 verzamelpunt dicht bij de buis samenkomen.
Op punt 4 en 5 sluit je 6,3 V gloeispanning aan. De kathode van de EL84 zit aan een aftakking van de spoel L1 (voor de juiste aftakking kijk even verderop).
Let op!
Bij dit bouwpakket zendertje met EL84 mag je het chassis niet als geleider gebruiken! De 'massa' punten bij de afstemkring, bij de buis en bij het PI-filter zijn niet verbonden met het chassis maar worden met een aparte draden ieder voor zich verbonden met een centraal punt bij de voeding.
Dus geen doorlus verbinding maar een sterverbinding! Allemaal aparte draadjes naar het centrale punt. Op dit centraal punt en daar alleen wordt een verbinding met het chassis gemaakt.
De spoel L4 in dit bouwpakket zender met EL84 dient om VHF parasitaire oscillaties te voorkomen. Links zie je een montage voorbeeld van dit filtertje. De weerstand moet inductievrij zijn en dat is deze.
De parasietstopper, de spoel op de afbeelding, is gewikkeld op een balpoint 10 windingen. Inductie is 1 µH. Hij werkt al remmend vanaf 10 MHz.
Variabele condensatoren nodig?
Als je altijd op dezelfde frequentie wilt werken kun in plaats van de drie variabele condensatoren die je in het schema ziet beter vaste condensatoren gebruiken. Dat doe je dan samen met een trimmertje van bijvoorbeeld 70pf (Reichelt).
De waardes van de condensatoren hangen samen met de frequentie die je wilt gebruiken. Je vindt die condensatoren hieronder in een tabel. Wil je flexibel blijven dan komen de afstemcondensatoren in beeld.
Waardes van de afstemcondensatoren
Welke waardes moeten die condensatoren dan hebben die in dit Bouwpakket Zender met EL84 de dure variabele condensatoren kunnen vervangen?
Je kunt die condensatoren ook zelf berekenen met behulp van een tooltje ‘PI filter berekenen’ hier op de site. Maar ik geef je op deze pagina alvast enkele waardes voor veel voorkomende frequenties.
Ook voor een LC filter geef ik je enkele voorbeelden. In de praktijk moet je altijd een vaste condensator nemen met een iets lagere waarde dan is berekend. Daaraan parallel sluit je een trimmertje aan waarmee je de precieze afregeling tot stand brengt.
Voorbeeld oscillator afstemkring waardes voor C1
Het PI filter
Het Pi filter in dit bouwpakket Zendertje met EL84 biedt nog meer keuze opties. Want welke Antenne ga je gebruiken?
Een sprietje van 1 meter? De veilige optie. Kom je niet verder mee dan 50 meter en krijg je dus geen problemen mee.
Een draad van 3 meter of een staande koperen staaf van 3 meter? Die drie meter is zoals de Amerikanen onder FCC Part 15 regelgeving toepassen. Je kunt dan met dit Bouwpakket Zender met EL84 zeker jouw straat plus voor en achterburen van muziek voorzien.
Let op! In Nederland mag dat alleen met een licentie van de RDI.
Wil je een staande koperen pijp van 3 meter aansluiten dan kan je die als je kort op de zender zit rechtstreeks aansluiten met een enkele draad (geen coax).
Op de foto links zie je zo’n koperen pijp van 3 meter plus een loading coil. Die spoel heb je in principe met dit zendertje niet nodig. Wel zul je waarschijnlijk het PI filter wat moeten versterken. Ik ga dat nog voor je uitproberen en kom daar dus nog op terug.
Spoel en condensatoren voor het Pi Filter
De gegevens voor het Pi Filter in tabel bouwpakket zender met EL84. (Een 'zwaardere' spoel dan de onderstaande tabel aangeeft kan nooit kwaad. Zie ook verderop mijn opmerkingen over de spoel voor 1395 kHz die ik in de praktijk gebruikte.)
Let op! Indien je trimmers gebruikt dan moeten die minimaal 300V gelijkspanning of 200V wisselspanning (C4) aan kunnen. Een trimmer voor C2 moet 1000V aankunnen.
De HF smoorspoel 2,5 mH zelf maken
Zo nu en dan kom je ze op Internet tegen. HF smoorspoelen van 2,5 mH. Koop ze direct want als je ze later wilt gaan bestellen kun je er gif op innemen dat je ze niet vindt.
Het goede nieuws is dat je ze ook eenvoudig zelf kunt maken. Je hebt een Ferriet ringkern nodig en dar wind je 46 windingen op met dun geëmailleerd koperdraad. Mooi wikkelen hoeft niet. Kris en kras schuin over elkaar is zelfs beter omdat je daardoor minder condensatorwerking in de spoel krijgt.
Hieronder zie je een tabel met alle spoel gegevens.
Aftakkingen op een spoel maken
De afbeelding links laat zien hoe dat werkt. Je begint met wikkelen. Kom je bij het aantal windingen waar een aftakking moet komen dan neem je op dat punt 3 cm draad die je dubbelvouwt en in elkaar twist.
Daarna wikkel je weer lekker door tot de volgende aftakking. Hier in dit YouTube filmpje zie je hoe je dat praktisch kunt doen. Filmpje is wat langdradig maar toont goed hoe je het kunt doen.
De andere spoelen wikkel je met wat dikker draad en die windingen leg je wel netjes en zo strak mogelijk naast elkaar.
Je ziet dat de oscillator spoel en de PI filter spoel veel aftakkingen bezitten. Dat maakt je flexibel in de keuze van de frequenties waarop je wilt gaan uitzenden.
De meest geschikte aftakking van de oscillatorspoel waar je de kathode van de EL84 op aansluit kun je het beste experimenteel bepalen. Begin bij 25 wikkelingen in een spoel van 150 µH en 15 wikkelingen voor een spoel van 90 µH (aftakking 76 windingen geeft 90 µH).
Schema voeding schakeling
Over de voeding voor dit bouwpakket zender met EL84 valt niet veel te zeggen. Normaal voedingscircuit voor eenvoudige apparatuur met buizen.
De condensatoren Cv2 en Cv3 dienen voor het dempen van stoorsignalen die tegenwoordig veelvuldig op het lichtnet voorkomen.
Let wel op de voeding voor de Leds. Die Diode D2 is noodzakelijk (je kunt ook een klein brugcelletje nemen). De leds werken even goed op wisselspanning maar genereren dan fikse stoorsignalen!
Bestellijst Materialen
Hierbij een afbeelding van de bestellijst. Alle onderdelen die je nodig hebt staan er op en ook de leveranciers waar je die onderdelen kunt krijgen zijn vermeld.
De complete bestellijst Bouwpakket Zender met EL84 kun je downloaden (PDF bestand) door op de afbeelding te klikken.
Het chassis voor dit AM Zendertje
We bouwen dit zendertje in een taartblik. Daarmee heb je een stevig chassis te pakken voor een heel voordelige prijs (bestelinformatie in de bestellijst).
Dit taartblik moet je nog wel even van de nodige montage gaten voorzien. Dat kan eenvoudig met metaalboortjes.
Leg eerst los alle te monteren/schroeven onderdelen op hun plaats en markeer de bevestigingsgaatjes met een kraspen (koop je in de bouwmarkt) of een dunne viltstift. Dan met een centerpunt (bouwmarkt) een putje slaan centraal waar je het gaatje hebt getekend. Dan boren maar.
Op de afbeelding hieronder zijn de met stippellijn getekende onderdelen aan de binnenkant van het taartblik gemonteerd. Dus Cv4 en SH1 en L2, C3 en C1 zitten aan de binnenkant.
L3 is liggend gemonteerd terwijl L1 staande is gemonteerd. Zo beïnvloeden ze elkaar minimaal. De aluminium afschermschotjes dienen ook om onderlinge beïnvloeding maximaal uit te bannen.
Boor wat extra gaatjes voor draaddoorvoer. In de bodem van het blik boor je van binnen naar buiten!
Voorkom vervorming van het chassis. Gebruik bij het boren altijd een paar plankjes waar je chassis op steunt. Hierbij laat je alleen precies de ruimte onder te chassis waar het gat komt vrij. Zo voorkom je dat de boor in het hout van je plankjes gaat happen.
Voor grotere gaten dan 9 á 10 mm gebruik je een getrapte gatenboor of een speedboor. De getrapte gatenboor eerst zo groot mogelijk voorboren met een normale metaalboor. De speedboor voorboren met 3-5 mm.
De speedboor is eigenlijk voor boren in hout gemaakt. Maar in niet te dik aluminium doet hij het ook wel. Niet te hard drukken, niet forceren.
Afscherming met een paneeltje
Het verdient aanbeveling om de buis en HF spoelen af te schermen van de voedingstrafo en de LF smoorspoel (Brom storingen voorkomen).
Hiervoor gebruik je een stukje aluminium paneel van 0,5 mm dik (zie bestellijst). Dat materiaal kun je met een goede keukenschaar op maat knippen.
Knip een stuk van 20 * 9,8 cm uit. Vouw een rand van 0,8 cm haaks-om (90 graden) in een bankschroef, een workmate of met je handen op de rand van een keukentafel (bij deze dikte aluminium lukt dat prima).
De afstemming
Met dit Bouwpakket Zender met EL84 de Middengolf op
Voor de afstemming van dit bouwpakket zender met EL84 komt het fietslampje bij de antenne om de hoek kijken. Bij een kleine antenne een kleiner lampje van 50 mA nemen (zie bestellijst).
Begin met een kleine transistorradio naast je zender te zetten en zoek hierop naar een vrije plek op de Middengolf. Een gebied waar je geen andere zenders hoort.
Stem dan de oscillatorkring af op die frequentie. Als je en toon of muziek op de modulatie trafo hebt aangesloten moet die muziek nu uit je transistorradio komen.
Zet die radio nu een paar meter verder weg en stel C2 zodanig in dat er weer geluid uit de transistor komt. Regel C2 en C4 af op maximaal geluid en op maximaal oplichten van het lampje.
Het is goed mogelijk dat je nu C1 weer iets moet bijregelen om weer op de juiste frequentie uit te komen. Hierna wederom C2 en C4 bijregelen op maximale output.
Door het geluidsniveau van je muziek bron bij te regelen kun je dat niveau zo instellen dat het geluid duidelijk en vervormingsvrij doorkomt. Ook hierbij is het een kwestie van uitproberen.
Let op!
Meer muziekvolume zal ook het lampje feller doen oplichten maar zodra je een grens overschrijdt (pieken die over de 100% modulatie gaan) krijg je sterke vervorming.
De eerste praktijktest
De eerste praktijktest. Wat zijn de resultaten van dit bouwpakket zender met EL84?
Bouwpakket Zender met EL84 als 1-pitter zendbuis
en 2,5 meter koperen pijp van de bouwmarkt als antenne
Wat doet een FCC art 15 antenne?
Wat is het effect van een FCC art 15 antenne gekoppeld aan ons bouwpakket zender met EL84? Die vraag rees bij de ontwikkeling van deze zender.
Om maar met de deur in huis te vallen. Het effect is overweldigend. Met mijn transistor radio afgestemd op 1395 kHz stel ik vast dat de zender binnen de bebouwde kom in een straal van 1 km goed te ontvangen is. Daarbuiten neemt de ontvangst snel af.
Binnen een straal van 600 meter is de ontvangstkwaliteit gewoon keigoed.
Die frequentie van 1395 kHz heb ik gekozen omdat die frequentie hier ten zuiden van Tilburg stil is. Eerder had ik gedacht voor mijn experimenten bij 1485 kHz uit te komen maar die frequentie was niet helemaal stil.
Het antenne lampje brandt bij deze antenne duidelijk als de zender goed staat afgesteld.
Hoogte maakt veel verschil
Ik had de antenne eerst op het dak van de schuur staan. In tweede instantie heb ik hem aan een mast gebonden waardoor hij een meter boven de nok van het huis uit kwam. Hoe hoger hoe beter bleek.
Voormelde bereik gegevens kwamen tot stand met de hoge bevestiging van de antenne. Toch vloekt deze antenne met alle antenne regels.
De Antenne
Die FCC normen staan in artikel 15.2.19. : “The total length of the transmission line, antenna and ground lead (if used) shall not exceed 3 meters.”
Ik heb die norm ietwat ruim geïnterpreteerd. De antenne die ik gebruikte is een koperen pijp van de bouwmarkt. 2,5 meter lang.
In eerste instantie stond die pijp naast mijn raam op het dak van de schuur. De pijp stond 1 meter hoog boven het platte dak opgesteld en met 60 cm draad verbonden met de bouwpakket zender met EL84.
Samen is dat 3 meter antenne. Dat leverde een bereik van ruim 500 meter op.
Zoals gezegd, daarna de antenne hoger opgehangen zodat hij boven de nok van het dak uitkwam. Toen had ik wel 3 meter draad nodig om bij de zender te komen. Met dus een verbluffend resultaat.
Je kunt met deze zender en een koperen pijp van 2,5 meter (pijp van 22mm doorsnede) als antenne een groot evenementen terrein uitstekend bestrijken.
Soldeer je onder deze pijp nog een stuk koperen pijp van 2 meter lang en een doorsnede van 28mm zodat je zeker 2 meter boven de nok van het dak uitkomt, dan kun je een heel dorp of een flinke stadswijk van muziek voorzien.
Denk er op! Zonder LPAM licentie van de RDI is dat illegaal!
De constructie is eenvoudig. De pijp zit met drie schroeven over 70 cm op een balkje vast. Dit balkje zit met twee mastklemmen aan de mast bevestigd.
Voor mij is deze constructie tijdelijk, een paar dagen. Zou ik hem langduriger willen gebruiken dan zou ik de pijp met vijf schroeven vastzetten en voor het blokje hout zou ik hardhout nemen. De pijp ook even met een primer grijs spuiten.
Maak je hem langer dan 3 meter dan zou ik ook drie tuidraden aanbrengen (kijk op de Middengolf Antenne bouwen pagina hoe je dat doet.)
De Antenne vloekt met alle Antenne regels
De Antenne vloekt met alle Antenne regels. Toch werkt de antenne uitstekend in combinatie met onze bouwpakket zender met EL84.
Je ziet op de afbeelding dat de antenne een Impedantie (Z) van 2000 Ohm heeft en sterk capacitief is. De meter geeft aan dat om aan resonantie te komen een loading coil van 207 µH nodig is.
Met de afstemcondensatoren van het Pi filter in deze bouwpakket zender met EL84 kun je echter de zender prima op deze Antenne afstemmen.
Op de SDR in de shack op vijf meter afstand van de antenne zie je dat de zender op 2790 kHz een harmonische oscillatie signaal geeft. Dit signaal is ongeveer 8 S-punten ofwel bijna 50 dB zwakker dan het hoofdsignaal en voldoet daarmee ruimschoots aan de norm.
Het PI filter doet zijn werk 😊
Ik heb de spoel van dit filter iets zwaarder gemaakt dan de bovenstaande tabel aangeeft. Hij is bij mij 110 µH. Ik heb dat gedaan om harmonische oscillaties zo goed mogelijk te dempen.
Een tweede reden vormen de korte antennes die ik gebruikte tijdens dit project bouwpakket zender met EL84. Deze korte antennes zijn sterk capacitief van karakter. De zwaardere spoel geeft nu iets meer tegenwicht.
Foto’s / video's
Foto's en video's van verschillende stadia in de montage van dit Bouwpakket Zender met EL84. Hierboven zag je al een video van het taartblik dat met het boren van de juiste gaatjes is omgetoverd in een chassis.
In de volgende video kijken we naar stand-offs en de voordelen daarvan.
In de volgende video zie je hoe de zenderonderdelen aan de binnenkant van het taartblik zijn gemonteerd.
En in deze video zie je de montage van zenderonderdelen op de bovenkant van het taartblik en je kunt zien wat een mooi en stabiel HF signaal de zender opwekt.
Als jij hierdoor geïnspireerd aan de slag gaat dan ontvang ik graag en foto van het resultaat. Met jouw toestemming plaats ik die hierbij. En zoals steeds vermeld ik alleen je voornaam (tenzij jij dat anders wilt).
Succes met dit bouwpakket Zender met EL84.
-
Koos
Terug van bouwpakket zender met EL84 naar de radio amateur zenders
Reactie van Site volgers
Andre
Bouwpakket Zender met EL84. Mijn vraag; moet ik de groene lijn die ik heb getekend doortrekken met draad naar de massa punt op de voeding?
..Koos
Hallo Andre, Nee dat is precies de veel gemaakte fout die je zeker bij Zenders niet moet maken. Je moet die punten niet doorlussen maar met allemaal aparte draadjes naar het centrale punt brengen. Een sterverbinding dus. Succes, Koos