de radio amateur logo

Opa met kleinzoon een Één transistor Radio bouwen

 

 

 

Één transistor Radio bouwen samen met je kleinzoon

Ik ontving een bericht van Pons, een mailtje over een één transistor Radio bouwen. Hij schreef:

“Met mijn kleinzoon van 7 wilde ik mijn eerste (kristal) middengolf ontvangertje met de 402 spoel en een transistor weer aan de praat krijgen.

Maar helaas, hij werkt niet meer na ruim 50 jaar. Een aantal draadjes zijn verteerd. Kun jij me aan een schema van zo’n radiootje helpen want die heb ik niet bewaard.”

 

 

Kristalontvanger met één transistor

Nu weet je dat ik met name met buizen werk maar je hebt vast ook gezien dat ik wel eens een transistor uitstapje maak. En verder heb ik hier nog een boekje ‘Jongens Radio’ liggen uit 1972. Een boekje met transistor ontwerpjes.

Het bouwen van eenvoudige transistor ontvanger is een relatief eenvoudige en leuke activiteit. Bovendien, deze activiteit houdt de kosten heel laag. Meer dan 10 Euro hoeft zo’n radiootje niet te kosten.

Deze ontwerpen zijn in werkelijkheid al ouder dan dit boekje want ik heb deze schemaatjes in mijn jeugd uitgeprobeerd. In die tijd stonden die schema’s en bouwbeschrijvingen in Radio Blan, een populair jongens radioblad begin jaren ’60.  

Met name de regeneratieve ontvanger werkte supergoed al had ik geen rust voor Radio Veronica ook op luidsprekerniveau hoorbaar was.

 

Anno 2024 wel andere transistoren

We moeten wel wat aanpassingen maken aan de schemaatjes uit de vorige eeuw. De germanium transistoren uit die tijd, een OC13, een AM13, een AC126, die transistoren zijn niet meer te krijgen.

Ik heb dus wat aanpassingen moeten maken. Alleen de originele transistor voor de legendarische jampotontvanger kun je nog op de kop tikken.

Daarom voor Pons en zijn kleinzoon en iedere andere Opa die met zijn kleinzoon wil knutselen hierbij enkele aangepaste schemaatjes.   

De bouw beschrijving ging in die tijd nog uit van de bekende AMROH chassisdeeltjes. Heb je die nog liggen? Dat is mooi. Kopen kun je ze niet meer.

AMROH chassisdeeltjes

 

Maar je kunt natuurlijk heel goed een cake- of taartblikje gebruiken of een houten plankje.

Het gaat om de sensatie dat het radiootje werkt

Links zie je hoe Pons dat deed. Mooi hoeft het niet te zijn. Het gaat om de sensatie dat het werkt.

Je kunt ook voor een paar Euro zo’n handig breadboard aanschaffen.

een plankje of zon handig breadboard aanschaffen

 

Jampot Radio

Of denk eens aan de jampot ontvanger. Een lege closetrol en een jampotje. Veel meer heb je niet nodig.

 

De oortelefoon (kristal oor telefoontje)

Het kleine beetje energie dat bij deze ontvangers beschikbaar komt kun je het best hoorbaar maken met een kristaltelefoontje. Ze zijn met wat zoeken (Googelen) nog wel verkrijgbaar. Amazon biedt ze soms aan en ook andere leveranciers. Ze kosten een Euro of 5.

 

kristal oor telefoon 

Deze kristal oor-telefoontjes zijn zeer hoogohmig en zeer gevoelig. Ze belasten zodoende je schakeling minimaal en weten de kleinste signaaltjes hoorbaar te maken.

- Een één transistor Radio bouwen -

 

 

Antenne en aarde

Voor succesvolle ontvangst van een aantal Nederlandse LPAM stations heb je geen moeilijke antenne nodig. Gewoon een draad van 5 tot 10 meter vrij ophangen, buiten of op zolder. Woon je op een appartement?

Gewoon uit het raam van je appartement of aan het balkon een bezemsteel of lange lat steken. Aan het einde bevestig je een meter of zes soepele koperdraad (bijvoorbeeld dun schemerlampsnoer) met aan het einde een gewichtje. Zorg dat de draad minimaal een meter van het gebouw af hangt. Werkt!

Als aarde kun je de CV proberen of de waterleiding.

Waterleiding of aardaansluiting in Meterkast

aardaansluiting in de meterkast

Met een beetje geluk zijn die nog niet van plastic. In geval van nood de aardaansluiting in je meterkast nemen.

Let op! Deze aardaansluiting in de meterkast is voor alle andere radio experimenten ongeschikt. 

De weerstand naar aarde is in het Nederlandse elektriciteitsnet veel te hoog voor radio toepassingen. Daarnaast bevat deze aarddraad veel stoorsignalen.

Maar voor deze kleine radiootjes met de kristal oortelefoon ga je van die stoorsignalen geen last hebben. Op die kristaltelefoon hoor je namelijk geen lage tonen en geen hoge tonen. Dat is in dit geval een voordeel :-).

- Een één transistor Radio bouwen -

 

 

De Radio Ontvangerspoel

Misschien heb je hem nog liggen, een 402 spoel van AMROH of een PPII spoel van Philips. Maar zo niet, niet getreurd, die 402 spoelen kun je nog gewoon bestellen. Kijk even bij ‘waar vind je die radio onderdelen’.

Je kunt ook een ferrietstaaf nemen. Voor de meest eenvoudige middengolf radio’s heb je ongeveer 48 tot 60 wikkelingen nodig. Voor analogie met de 402 spoel neem je 4 * 12 wikkelingen. Laat de antennespoel weg en sluit je antenne aan op de tweede of de derde aftakking via een 100pF condensatortje.

Ook kun je een PVC afvoerbuis van ongeveer 32mm doorsnee nemen. Ongeveer 80 - 100 windingen (4 * 20 of 4 * 25).

Ten slotte kun je ook nog een lege closetrol gebruiken om je spoel op te wikkelen. Ga uit van 60 tot 80 wikkelingen (4 * 15 of 4 * 20).

 

een PVC afvoerbuis of een lege closetrol

 - Een één transistor Radio bouwen -

 

Verder is een kleine afstemcondensator van 500pf handig om te gebruiken. Heb je nog zo’n grote uit een oude radio liggen. Ook goed. Of koop er één bij Etsy (linksboven op de afbeelding).

 

afstemcondensator

Vroeger hadden die kleintjes mica isolatieplaatjes.

Nu is dat meestal kunststof en zijn deze afstemcondensatoren uitgevoerd in 2* 275pf of iets dergelijks (o.m. bij display-elektronica.nl). Ze kosten een schijntje. Schakel die twee condensatoren parallel en je hebt de gewenste capaciteit te pakken.

 

 

De schema’s

 

Eenvoudige Middengolf 1 transistor radio

Over dit schema (uit Jongens Radio uitg. 18 van 1972) valt verder weinig meer te zeggen. De spoel kun je nog in Duitsland bestellen maar je kunt er ook zelf één wikkelen op een stuk afvoerbuis, een WC rol of een ferrietstaafje.

De weerstand is 10k en de batterij is een platte 4,5V batterij of een houder met 3 penlites.

 

schema eenvoudige middengolf 1 transistor radio

- Een één transistor Radio bouwen -

De transistor, levert een kleine uitdaging op. In de vorige eeuw gebruikten we een Germanium (Ge) transistor maar die zijn nu moeilijk verkrijgbaar. Alles is tegenwoordig silicium. Echter, die SI transistoren zijn toch minder gevoelig voor zwakke signalen dan de Germanium voorgangers.

Het goede nieuws. Op EBay kun je nog wel transistoren van het type AF139 te pakken krijgen. Neem die.

Wil je een moderne en vlot verkrijgbare transistor gebruiken dan raad ik je de BC549 aan.

Je ziet het aangepaste schema in figuur 2.

 

Eenvoudige Middengolf 1 transistor radio met BC549

Let op!

Er zijn met deze transistor een aantal veranderingen noodzakelijk. Om te beginnen, de batterijspanning. Die moet omgewisseld worden.

 

schema eenvoudige middengolf 1 transistor radio met BC549

Daarnaast zie je dat er nu een detectie diode is toegevoegd en die is wel van het germanium type en dus gevoelig voor zwakke signalen. Deze diode is evenals de transistor nog vlot verkrijgbaar.

Die transistor is een SI transistor met een versterkingsfactor van honderden. We zien dat die transistor in rust met een minimaal klein stroompje wordt gestuurd (via een weerstand van 8,2 mega-ohm).

De condensator van 10µF geeft praktisch geen belemmering aan LF geluidsignalen maar is nodig om de afstem inrichting galvanisch te scheiden van de transistor en zijn spanningen.

- Een één transistor Radio bouwen -

 

 

De jampot Radio met 1 transistor 

Deze fameuze radio – ontwerp Radio Blan 1961 – is door tientallen amateurs nagebouwd. Oorspronkelijk gestart als een kristalontvanger kwam er al snel een transistor bij met het doel in grote delen van het land de ontvangst van Radio Veronica mogelijk te maken.

Hierbij het schema van de Jampot Radio met 1 transistor.

 

schema Jampot Radio met 1 transistor 

De bouw constructie zag je hierboven al. Als je op die afbeelding klikt dan krijg je hem levensgroot in beeld. Klik op deze link en je download de complete beschrijving.

De germanium transistor in dit schema, de GFT 20/15 TEKADE GOLD is binnen de EU (Spanje: radio-antigua.com) nog goed verkrijgbaar voor € 16,98 inclusief verzendkosten.

Een kleine antenne sluit je aan op A1. Een grote antenne, echt een lange draad, sluit je aan op A2.

 

 

Regeneratieve Radio Ontvanger met 1 transistor

De ontvangstresultaten van een ‘regen’, spreek uit ‘reken’ met een zachte K, zijn spectaculair.   

Laten we eens kijken hoe je dat aanpakt. We nemen wederom de BC549C transistor bij de kop. Hier is het schema.

 

Schema Regeneratieve Radio Ontvanger met 1 transistor- Een één transistor Radio bouwen -

 

De transistor en de antenne moeten op een tap, een aftakking, op de antennespoel worden aangesloten. Begin met de transistor op 10 en de antenne op 15.  Hiermee moet je wat experimenteren. Een en ander is afhankelijk van de kwaliteit van je antenne.

Vind regeneratie niet plaats of slechts op matige wijze dan kun je de weerstand van 100 ohm in de collectorkring wat groter maken. Probeer het uit met 120, 150 of zelfs 200 ohm.

Voor een complete toelichting op het principe van regeneratie en het luisteren met regeneratieve ontvangers lees je dit artikel even na: radio ontvanger met een buisje.

Houd er rekening mee dat er ‘handeffect’ zal optreden bij het afstemmen van dit soort ontvangers. Je kunt dat ‘handeffect’ fors dempen door de afstemcondensator en de potmeter achter een metalen frontplaat te plaatsen.

Tot zover. Veel succes met bouw en knutselen al of niet met een kleinzoon.
-
Koos Overbeeke.

 

Terug van één transistor Radio bouwen naar De Radio Amateur Ontvangers

 

 


Reactie van Site volgers op één transistor Radio bouwen


 

Cees

Hoi Koos.

Ik hoop dat je me wel met het volgende kunt helpen.

rechtuit ontvonger met MPF 102

De gedachte is een afstemkring aan een JFET te koppelen en zo het HF te versterken. Na de versterking weer een afstemkring te plaatsen en dan detecteren met een gemanium diode. Zie schema.

De condensator C1 is een variabele condensator van 500pF. Deze is dubbel zodat hij gelijk beide kringen afstemt. Parallel aan deze condensator zit een dubbele afstemcondensator van 20pF. Ik stem op 1632Khz. Door de kleine condensator te verdraaien wil ik afstemmen tussen 1591 Khz en 1677 Khz het terrein van middengolf piraten.

 

..Koos

Hallo Cees,

Ik heb zelf geen praktijkervaring met JFETS. Zoals je weet werk ik met buizen (met soms een noodzakelijk uitstapje 😊)

Maar deze JFET gemaakt voor VHF lijkt me zeker geschikt voor wat jij wilt doen. De weerstanden die je kiest kunnen, maar probeer ook eens een gateweerstand van 100k ipv 1M. Voor de drain weerstand zou kun je 10k maar ook 22k kiezen. Dit laatste om de tweede afstemkring niet te zwaar te belasten. Voor de source weerstand zou ik 100 ohm nemen. Hier hoeft geen C overheen.

De ingangscondensator kun je 100pF nemen en voor de uitgangscondensator 470pF.

Waar je die condensatoren het beste aan de spoelen hangt moet je proefondervindelijk vaststellen. Ik denk aan de antennekant iets hoger en aan de FET-uitgang kant wat lager.

Ik hoop dat je daarmee verder kunt Cees. Succes en ik hoor graag terug wat uiteindelijk het beste werkte.

Hartelijke groet, Koos

- één transistor radio bouwen -


 

Loading...

Alleen je Vraag en je Voornaam zijn zichtbaar op de site!